“Onlar kar, lal və kordurlar” (Qurani-Kərim,
Bəqərə-18)
Söhbət həqiqətən də eşitməyən, danışa bilməyən və görməyən –
eşitmə, danışma və görmə qüsurlulardan getməyəcək. Söhbət hər iki
qulağı darı dələn, dilotu yemiş və gözdən qoymayan kar, lal və
kordan gedəcək.
Bu kar özünə sərf eləyəni eşidər həmişə. Başqalarının karına
gəlməz. Başqalarının dərdi-səri bu kara kar eləməz, qulağının kar
yerinə salıb başqalarının ah-naləsini eşitməz. Bu kar yalnız öz
könlündəkini anlar.
Lal da onun kimi, danışmaq lazım olanda lal-dinməz olar, danışmaq
gümüş, danışmamaq qızıldır prinsipinə əməl edər. Başqaları üçün heç
vaxt heç nə danışmaz, məsələ özü ilə bağlı olduqda isə danışana
macal verməz, hələ bir, danışıram pis olur, danışmıram his olur
deyib özünə haqq qazandırmağa çalışar, dili açılar. Dili yanılıb
sözün düzünü deyəndə də, nə dil bilsin, nə dodaq deyə pıçıldayıb
aradan sivişər. Bunu da yaxşı bilər ki, dil yalançı olunca, lal
olsa yaxşıdır, ona görə də çox vaxt lal-kar oturar.
Kora gəldikdə isə, o da kar və lal kimi öz eyibinə kor olmaz,
başqalarında eyib axtarar, öz gözündəki tiri görməyib özgələrin
gözündə qıl axtarar. Kar eşitdiyini buraxmadığı kimi, kor tutduğunu
buraxmaz. Kar eşitməz – yaraşdırar, kor görməz – quraşdırar. Özü də
elə quraşdırar ki, burada mənəm, Bağdadda kor xəlifə deyib, babam
mənə kor deyib, hər yetənə vur, deyib kor atı minib köndələn çapar.
Görmək istədiyini görər, görmək istəmədiyinə korun nə borcu ki, şam
bahalanıb deyə mız qoyar.
Bu kar əlləri ilə qulaqlarını bağlayaraq səsdən gizlənər, bu lal
əlləri ilə ağzını bağlayaraq sözü gizlədər, bu kor əlləri ilə
gözlərini bağlayaraq ziyadan gizlənər; işığı, aydınlığı görməz.
Məşhur üç meymun misalı. Yaponların bu üç meymunundan fərqli olaraq
bizdə əlləri ilə daha çox yerlərini bağlayan meymunların sayını
istədiyin qədər artırmaq olar. Bəzənsə bu şəkil formasını tam
olaraq dəyişir: yaponlarda meymun öz ağzını bağlayırsa, bizim
meymun əllərini uzadıb başqasının ağzını bağlayır. Bu buddizm
fəlsəfəsi bizdə fəlsəfədən kənar, daha çox praktik interpretasiya
olunur. Buddistlər şərdən müdafiə olunmaq üçün ona baxmırlar, onun
haqqında eşitmirlər və danışmırlarsa; bizlər eşitməyəndə də,
danışmayanda da, görməyəndə də öz rifahımız üçün edirik, öz
rifahımız üçün yeri gələndə eşidirik də, danışırıq da, görürük də.
Biz şərdən müdafiə olunmuruq, şərin özünü yaradırıq və
qulaqlarımızı, ağzımızı və gözlərimizi də bu şəri müdafiə etmək
üçün qapadırıq.
Yazılana görə, şərin rəmzi olan dördüncü meymun da var və bu meymun
əlləri ilə ya qarnını, ya da baldırlarının arasını tutur, yəni şər
törətmə (törətmirəm). Bizdə isə ziyalıdan tutmuş ziyasıza kimi öz
canının hayındadır. Yaşamaq – yemək, içmək, çoxalmaq, mənimsəmək,
aldatmaq, oğurlamaq, talamaq, toplamaqdan ibarətdir və fərdi olaraq
yaşamaq uğrunda mübarizə gedir. Bu “mübarizənin” süvariləri də məhz
yuxarıda haqqında danışdığımız məcazi kar, lal və korlardır.
Balıq başdan iylənər deyilib. Cəmiyyət də ziyalısından iylənər,
çürüyər. Bədənin qanqrena vermiş hissəsini vaxtında amputasiya
etməyəndə xəstəlik bütün bədənə yayılır. Qanqrena vermiş yaltaq,
ikiüzlü, əqidəsiz, mövqesiz, tayfabaz, qorxaq, öz mənafeyini güdən,
öz qarnını, baldırlarının arasını, öz əsil-nəslinin gələcəyini
“düşünən”; ziyasını elmdən, mərifətdən, mədəniyyətdən, insanlıqdan
deyil tanışlıqdan, rüşvətdən, saxtakarlıqdan, qohumbazlıqdan
alanları ifşa etməklə, əllərimizlə qapadığımız qulaqlarımızı,
ağızlarımızı və gözlərimizi açaraq həqiqəti eşitmək və
eşitdirməklə, həqiqəti danışmaq və danışdırmaqla, həqiqəti görmək
və göstərməklə şərə qalib gəlmək olar. Kar, lal və kor meymunlardan
ziyalı olmaz. Bizə eşidən, danışan və görən ziyalı lazımdır.
Mənbə: yeniyol.ge