„ქართულმა ოცნებამ“ მომზადა მორიგი საკანონმდებლო ცვლილებები, რომელიც ამჯერად „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას“ ეხება. კანონპროექტი 18 ივნისს ინიცირდა და 23 ივნისს პარლამენტის ვებგვერდზე გამოქვეყნდა. ის დაჩქარებული წესით განიხილება და მნიშვნელოვან ცვლილებებს ითვალისწინებს.

ცილისწამების დავებში მტკიცების ტვირთი იცვლება
ამჟამად მოქმედი კანონით, როცა მოქალაქე თვლის, რომ ცილი დასწამეს, თავად უნდა დაადასტუროს, რომ გავრცელებული ინფორმაცია იყო მცდარი და ზიანი მიაყენა.

ახალი კანონპროექტის მიხედვით:

მტკიცების ტვირთი აღარ ეკისრება მოსარჩელეს (ვინც ამბობს, რომ ცილი დასწამეს),

ამის ნაცვლად, მოპასუხე (ვინც განცხადება გააკეთა) ვალდებული იქნება დაამტკიცოს, რომ მისი განცხადება ფაქტობრივად სწორია.

ეს ნიშნავს, რომ მედიასა და საზოგადოებრივ კრიტიკაზე ხშირად მოუწევთ სასამართლოში იმის დამტკიცება, რომ სიმართლეს ამბობდნენ.

სასამართლოს ვადა მცირდება
დღეს მოქმედი წესით, ცილისწამების საქმეზე სასამართლოს 1 თვე აქვს.
ახალი კანონით — ეს ვადა 10 დღემდე მცირდება.

„შეურაცხყოფის“ გაგება ფართოვდება
დღეს მოქმედი კანონით, შეურაცხყოფა ისჯება, როცა პირისპირ გეჩხუბებიან ან გლანძღავენ.
ცვლილებების შემდეგ კი შეურაცხყოფად შეიძლება ჩაითვალოს ნებისმიერი სიტყვა საჯარო სივრცეში — მათ შორის სოციალურ ქსელებში.

მაგრამ რას ნიშნავს „საჯარო სივრცე“? კანონპროექტში ეს არ კონკრეტდება, რაც შესაძლო ზღვარის არარსებობას ქმნის.

ჟურნალისტის წყაროს დაცვა აღარ არის გარანტირებული
ამჟამად, თუ ჟურნალისტი არ ამხელს წყაროს, ეს ვერ გახდება მასზე უარყოფითი გადაწყვეტილების ერთადერთი საფუძველი.
ცვლილება ამ ჩანაწერს საერთოდ შლის.

ანუ, ჟურნალისტის მიერ წყაროს გაუმხელლობა შეიძლება გახდეს სამართლებრივი დასჯის მიზეზი.

„კვალიფიციური პრივილეგიის“ მუხლი უქმდება
დღეს კანონში არსებობდა მუხლი, რომელიც იცავდა ადამიანს, რომელმაც მტკნარი შეცდომა დაუშვა, მაგრამ:

იაქტიურა მის გამოსწორებაში,

იმოქმედა საზოგადოებრივ ინტერესში,

ან გაავრცელა სამართლიანი და დაბალანსებული ინფორმაცია.

ეს მუხლი სრულად უქმდება. ანუ, კრიტიკული ჟურნალისტიკა ნაკლებად დაცული ხდება.

ზიანის ანაზღაურება: ვის შეეფარდება და როდის
ამჟამად, ცილისწამების საქმეში პასუხისგებაში მოქცეულ პირს:

შეიძლება დაევალოს სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოქვეყნება,

მაგრამ ბოდიშის მოხდა არ აიძულოს.

ახალი კანონპროექტით, იმასაც თუ საკმარისია უარყოფის ან შესწორების გამოქვეყნება, აღარ დაადგენს დაზარალებული — არამედ სასამართლო.

სიტყვის თავისუფლების შელახვა — დემოკრატიული რეფორმის გადახედვა
დღეს მოქმედი კანონმდებლობა მიღებულია 2004 წელს და ვარდების რევოლუციის შემდეგ ერთი მთავარი პროგრესული რეფორმაა.

ახალი კანონპროექტი კი არღვევს პრინციპს, რომელიც ამბობს:
„სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვა მხოლოდ მაშინ არის დასაშვები, როცა კანონის მიხედვით მტკიცდება აუცილებლობა.“
ეს ფორმულა კანონიდან ქრება.

ვინ შეიმუშავა და რა არგუმენტით?
ინიციატორები არიან „ქართული ოცნების“ წევრები: დავით მათიკაშვილი, რატი იონათამიშვილი, არჩილ გორდულაძე და ირაკლი შატაკიშვილი.

კითხვაზე, არსებობდა თუ არა მსგავსი კანონის მიღების საერთაშორისო პრაქტიკის ანალიზი — საპასუხოდ წერენ:
„ასეთი მიმოხილვა არ მომზადებულა.“

ფონური კონტექსტი
ეს ცვლილებები არ არის გამონაკლისი. ბოლო თვეების განმავლობაში „ქართული ოცნება“ ახორციელებს კანონებს, რომლებიც:

ზღუდავს საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს,

ამკაცრებს მედიაზე კონტროლს,

ცვლის საარჩევნო და სასამართლო სისტემას.

სიტყვის თავისუფლების კანონში ცვლილება ამ სერიის ნაწილია.