Erkən yaşda nikah – qabaqlayıcı tədbirlər və təhsilin rolu
Zərərli erkən nikah təcrübəsi Gürcüstanda problem olaraq qalmaqdadır. Erkən nikah zorakılığın bir növüdür, buna görə uşaqlar təhsillərini davam etdirmək və müstəqil həyat sürmək imkanından məhrum olurlar. Son illərin statistik məlumatlarına görə, erkən nikahlara görə uşaqların məktəbdən yayınma halları azalsa da, qeydiyyatda olan yetkinlik yaşına çatmayan valideynlərin sayı çoxdur.

2019-2020-ci illərlə müqayisədə nikaha görə məktəbi tərk edən uşaqların
sayı xeyli azalıb. 2019-2020-ci illərdə 56 qız və 4 oğlan, 2021-2022-ci illərdə isə 7 qız erkən nikaha görə məktəbi tərk edib.

2022-ci ildə rəsmi məlumatlara görə, yetkinlik yaşına çatmayan valideynlərin qeydiyyatda olan sayı 434 nəfərdir. Onlardan 5 halda hər iki valideyn yetkinlik yaşına çatmamışdır, 5 halda yetkinlik yaşına çatmamış valideyn oğlan, qalan hallarda isə yetkinlik yaşına çatmamış valideynlər qız olub. Qeyd etmək lazımdır ki, qeydə alınan hamiləlik və yetkinlik yaşına çatmayanların uşaq dünyaya gətirməsinin yüksək göstəricisi Kvemo Kartlidə qeydə alınıb. Səhiyyə Nazirliyinin statistik məlumatlarına görə, 2022-ci ildə Kvemo Kartlidə 271 erkən yaşda hamiləlik halı qeydə alınıb, Tbilisidə isə belə halların sayı 231 olub.


“Etnik azərbaycanlı qızların 39 faizi doqquz illik baza təhsildən sonra məktəbi tərk edir ki, bu da uşaq nikahı və uşaq əməyi ilə bağlı problemlərlə əlaqələndirilə bilər”, – 2023-cü ilin “Gender Bərabərliyi Profili”-ndə qeyd olunub.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Fondunun təhsil şöbəsinin rəhbəri Natia Coxadze “Marneuli” radiosu ilə söhbəti zamanı bildirdi ki, erkən yaşlarda nikahın qarşısının alınmasında həm formal, həm də qeyri-formal təhsil çox mühüm rol oynayır.

“Həm qızlar, həm də oğlanların eyni şəkildə gücləndirilməsi çox mühümdür. Formal təhsil, eləcə də qeyri-formal təhsil ilə. Bu məktəbdən kənar təhsil və sosial proseslər ilə ola bilər. Əgər bu imkanlar şəhər gəncləri üçün daha əlçatandırsa, bir sıra şəraitə görə kiçik yaşayış məntəqələrində daha az əlçatandır və ona görə də bu xidmətlərin xüsusilə qeyri-formal təhsil vasitəsilə belə kiçik, dağlıq və ya ucqar yaşayış məntəqələrində yaşayan gənc oğlan-qızlar üçün əlçatan olması çox vacibdir. Məktəbdən kənar sosial və ya təhsil proqramlarında iştirak etmək üçün vasitələr və imkanlar artırılmalıdır”, – Natia Coxadze bildirib.

Etnik azlıqlar və kənddə yaşayan qızlar üçün məktəb çox vaxt bilik, bacarıqların əldə oluna biləcəyi yeganə yerdir, lakin bu proses müəyyən maneələrlə müşayiət olunur. Marneuli bələdiyyəsinin Algeti kənd ictimai məktəbinin “Mən və icma”, gürcü dili ikinci dil kimi müəllimi Ayşən Qızbəsova kənd yerlərində yaşayan uşaqların keyfiyyətli təhsilə əlçatanlıq problemindən danışır. Qızbəsova qızların inkişafı və imkanlarının artırılmasında məktəbin rolunu vurğulayır. O, bildirir ki, təhsil müəssisəsi qızlara məktəbin şagirdlərə verməli olduğu bacarıq və imkanları vermir.

“Kənddə məktəbin rolu daha önəmlidir, çünki məktəb qızların getdiyi yeganə yerdir. Yəni qızlar ailədə, ailədən kənarda isə məktəbdə olurlar. Qızların həqiqətən də başqa yerləri, sosiallaşmaq üçün başqa mühitləri yoxdur. Ona görə də müəllimlərlə, sinif yoldaşları ilə münasibətlər, bütün bunlar onların gələcək həyatına təsir edir və qeyd etdiyim kimi, birbaşa olaraq şəxsi formalaşmasına təsir göstərir”, – Ayşən Qızbəsova deyir.

Qızbəsovanın sözlərinə görə, indiki cəmiyyətdə qızlar bəlkə də 10-15 il əvvəlkindən daha çox inkişaf edib, amma bu məktəbin xidməti deyil. O, qızların məktəbdən kənarda – internet vasitəsilə və ya qeyri-formal təhsil vasitəsilə əlavə bacarıqlar əldə etdiyini bildirir.

“Biz texnologiyadan çox istifadə etmirik. Demək olar ki, istər kompüter olsun, istərsə də başqa qurğular olsun, daha əlçatandır, amma tədris prosesində ondan az istifadə edirik. Burada vaxt amili də var. Çünki mən dərs verməzdən əvvəl hazırlaşmalıyam, amma proyektora sahib olmaq imkanım yoxdur. Hətta kompüter artıq sinifdə olsa belə, kompüteri və proyektoru gətirməzdən əvvəl, onu işə salmazdan əvvəl nə isə ilişib qala bilər və bütün dərs pozula bilər. Bilirəm ki, çox məktəblərdə belədir. Həqiqətən də bizim üçün belə dərslərin keçirilməsi çox çətindir – əksər hallarda maneələr olur”.

Qızbəsova öz müşahidəsini bölüşür və bildirir ki, Marneuli şəhərində qızların inkişaf etmək üçün daha çox imkanları var, çünki burada müxtəlif mərkəzlər var və onların qeyri-formal təhsil almaq imkanı var, kənd yerlərində yaşayan qızların isə qeyri-formal təhsil almaq imkanı yoxdur.

Marneuli 3 saylı ictimai məktəbinin ingilis dili və vətəndaş təhsili müəllimi Nilufər Qurbanova məktəblərdə vətəndaşlıq tərbiyəsinin gücləndirilməsinin vacibliyinə diqqət çəkir. Məktəbdə vətəndaş təhsili çərçivəsində gender bərabərliyi, qızların səlahiyyətlərinin artırılması, insan hüquqları, uşaq hüquqları və s. mövzuların tədris olunduğunu bildirir. Buna baxmayaraq, Qurbanova qeyd edir ki, bir çox hallarda vətəndaş təhsili məktəbdə keyfiyyətli tədris oluna bilmir, buna görə də uşaqlar lazımi məlumatdan məhrum olurlar.

“Düşünürəm ki, hər bir məktəbdə vətəndaş təhsili klubları olmalıdır. Digər fənlərin müəllimləri də birləşib bu istiqamətdə çoxlu layihələr həyata keçirməlidirlər. Təəssüf ki, bu Gürcüstanın əksər bölgələrində populyar deyil. Qızlar daha çox məktəbdən kənarda gücləndirilir, ancaq qızların məktəb daxilində gücləndirilməsi də çox vacibdir. Məktəb bunu təmin edə bilmirsə, ən azı qızlara istiqamət verməlidir – onlara məktəbdən kənar keçirilən təlimlər haqqında məlumat verməlidir, müxtəlif layihələrdə iştirak etmək imkanı yaratmalıdır və s.”, – Nilufər Qurbanova deyir.

Qurbanovanın sözlərinə görə, Marneulidə qızların müxtəlif bacarıqlara yiyələnməsinə və gücləndirilməsinə kömək edən uğurlu məktəb nümunələri var, lakin bələdiyyənin əksər məktəblərində şagirdlərin belə imkanları yoxdur. Ayşən kimi Nilufər də hesab edir ki, əsasən qeyri-hökumət təşkilatları müxtəlif layihələr həyata keçirməklə qızların gücləndirilməsinə və müstəqil qərarlar qəbul etmələrinə kömək edir. Belə layihələrdən biri çərçivəsində gənclərin ehtiyaclarını müəyyən etmək, onları gücləndirmək və aktivləşdirmək məqsədilə “Marneuli Qızlar Klubu” yaradılıb.

Mariam Baxturidze və Aytəkin Allahverdiyeva məktəb dövründə “Qızlar klubu”-na üzv olublar. Onlar 4 il ərzində müxtəlif sektorlardan uğurlu qadınlarla tanış olub, onların inkişafı üçün zəruri olan müxtəlif mövzularda təlimlərdə iştirak ediblər.

“Əslində Qızlar Klubunun əsas məqsədi qızların gücləndirilməsi və onların ictimai həyata daha çox cəlb edilməsidir. Artıq uğur qazanmış qadın sahibkarlarla tez-tez görüşlər keçirirdik və onlar öz təcrübələrini bizimlə bölüşürdülər. Təbii ki, bu təcrübəni eşitmək bizim üçün vacib idi. Həmçinin, bizə müxtəlif mühüm mövzularda təlimlər keçirilirdi və bu da mənim üçün çox maraqlı oldu”, – Mariam Baxturidze bildirir.

Mariam kimi Aytəkin də hesab edir ki, qızlar klubuna qoşulmaq ona əlavə bacarıqlar – təkcə məktəbə getməklə əldə edə bilməyəcəyi bilik və təcrübə qazandırıb.

“Qızlar klubu mənim ilk fəaliyyətim idi və onun vasitəsilə layihələrdə fəal iştirak etməyə başladım. Bu kluba qoşulmaq həyatımı, həqiqətən, dəyişdi. Çox şey eşitdim, çox şey öyrəndim. Məni şəxsi və peşəkar olaraq inkişaf etdirən çoxlu yeni təcrübələr əldə etdim”, – Aytəkin Allahverdiyeva bildirir.

Ümumi təhsil sisteminə gender aspektinin inteqrasiyası hələ də problemdir. Qızların bərabər təhsil almaq hüququ olsa da, dərsliklərdə, gender əlaməti ilə zorakılıq və məişət zorakılığının aşkarlanması istiqamətində, insanın yaşa uyğun seksuallıq, sağlamlıq haqqında təhsilinin olmaması ilə bağlı problemlər hələ də mövcuddur.

Keyfiyyətli təhsilin əlçatanlığı şəhər və kənd, etnik çoxluq- azlıq, oğlan- qızlar arasında fərqlənir. Şəhər yerlərində şagirdlər kənd yerlərindən daha keyfiyyətli təhsil alırlar, oğlanlar ümumiyyətlə qızlardan daha çox imkanlara malikdirlər və etnik azlıqlar arasında təhsilin keyfiyyəti etnik çoxluqlara nisbətən aşağıdır.

Gürcüstanın təhsil sistemindəki problemlər baxımından ən həssas qrup kənd yerlərində yaşayan məktəbli qızlardır. Gürcüstanın 2023-cü il “Gender Bərabərliyi Profili”-nə əsasən, etnik azlıqların uşaqları və fiziki imkanları məhdud olan uşaqlar keyfiyyətli təhsil almaq məsələsindən əlavə müxtəlif problemlərlə üzləşirlər ki, bunlar arasında ixtisaslı müəllimlərin, əlçatan təhsil resurslarının olmaması da var.


Bizi Teleqramda izləyin! Yeni xəbərlər anında kanalda! Linkə daxil olub abunə olun!
Bizi WhatsAppda izləyin! Yeni xəbərlər anında kanalda! Linkə daxil olub abunə olun!
Digər maraqlı xəbərlər "Marneuli" radiosunun Facebook səhifəsində.
Bizi "Telegram"da izləyin.
Şahidi olduğunuz hadisələri çəkib bizə göndərin! +995557994415

 

Print Email
FaceBook Twitter Google