“Gürcü arzusu”-nun qəbul etdiyi yeni qanun dövlət məmurlarına hansı təhlükəni yaradır?
16:14 / 24.12.2024
“Gürcü arzusu” Parlamenti dövlət məmurlarının işdən çıxarılmasını
asanlaşdıran qanunvericilik dəyişikliklərini qəbul edib.
15 dekabr tarixində üçüncü oxunuşda qəbul edilən dəyişikliyə
əsasən, idarəetmə çarxının dövlət məmurlarının statusu
dəyişdirilib, reorqanizasiya və məmurun qiymətləndirilməsi sistemi
asanlaşdırılıb.
Bəzi dövlət məmurlarının Gürcüstanın Avropaya inteqrasiyasının
dayandırılmasına və “Gürcü arzusu” hökumətinin dinc aksiyaları
dağıtmasına qarşı səslərini ucaltmasından sonra “Dövlət xidməti
haqqında” qanuna dəyişikliklər sürətləndirilmiş qaydada qəbul
olunub. Vətəndaş Cəmiyyəti Fondunun hüquqşünası Saba Braçveli
bildirir ki, Gürcüstanın demokratik inkişafı üçün qurulmalıaqq olan
ən mühüm qurumlardan biri dövlət xidmətidir. Braçvelinin sözlərinə
görə, “Gürcü arzusu” hökuməti dövlət məmurlarını öz partiya sərvəti
hesab edir və “Dövlət xidməti haqqında” qanunda dəyişiklik edilməsi
“Gürcü arzusu” ideologiyasını bölüşməyən məmurların
cəzalandırılması mexanizminə çevriləcək.
“Gürcü arzusu dövlət məmurlarını hədə-qorxu ilə sosial
şəbəkələrdə nəsə paylaşmağa və yazmağa məcbur edir. Bir məsələ
budur ki, “Gürcü arzusu”-nun narrativini paylaşmayan adamları işə
götürmürlər, digər tərəfi isə onları işdən çıxarmaqla hədələyirlər.
Bizim apardığımız Assosiasiya sazişində dəqiq yazılıb ki, dövlət
məmurunun öz fikrini söyləmək, mövqeyini bildirmək hüququ var,
hakimiyyətin xoşuna gəlməsə belə, onun etiraz etmək hüququ var.
Bunu dövlət məmurları bilməlidirlər ki, onların öz fikirlərini
ifadə etmək hüququ və azadlığı var. Əksinə, ölkəmiz Avropa
İttifaqına gedən yolda belə bir çətinlikdə olduğu halda öz
mövqeyini bildirməlidir", - Saba Braçveli
bildirib.
Braçveli kimi, “Gürcüstan Peşəkar İttifaqı” Birliyinin sədr müavini
Tamar Surmava da “Dövlət Xidməti Haqqında” qanuna dəyişikliklərin
sürətləndirilmiş qaydada qəbul edilməsini zərərli hesab edir. Onun
sözlərinə görə, 2013-cü ildən “Dövlət Xidməti Haqqında” qanunda
dövlət məmurlarının müdafiəsini gücləndirən kifayət qədər yaxşı
dəyişikliklər edilib. “Gürcü arzusu”-nun 2024-cü ildə
sürətləndirilmiş şəkildə qəbul etdiyi dəyişikliklər isə dövlət
məmurlarının müdafiəsini azaldıb.
“Dövlət məmurları indi həssas vəziyyətdədirlər. Bu
təkcə Konstitusiyaya və beynəlxalq əmək standartlarına deyil, həm
də qanunun özünün elə birinci maddədə müəyyən edilmiş məqsədinə
birbaşa ziddir”, - Surmava bildirib.
“Gürcüstan Peşəkarlar İttifaqı” Birliyinin sədr müavini hansı
dəyişikliklərin dövlət xidmətlərində çalışan vətəndaşlar üçün
təhlükə yaratdığını izah edir.
Dövlət məmuru statusunun dayandırılması
Qanunda edilən dəyişikliyə əsasən, dövlət qurumunda ilkin struktur
bölmə rəhbərləri, Marneuli meriyasının inzibati, maliyyə-büdcə
xidməti və s. kimi xidmət və şöbə rəhbərləri inzibati müqavilə
əsasında işə götürülənlər, yəni rəhbərin istəyi ilə təyin
olunacaqlar - onlardan iş üçün müvafiq ixtisas, imtahandan keçmək
tələb olunmur və s.
“Bu deməkdir ki, ilkin struktur bölməsinin rəhbəri və
onun müavini bundan sonra dövlət məmuru hesab olunmayacaq. Artıq
dövlət məmurları üçün nəzərdə tutulan müəyyən müdafiə vasitələri və
mexanizmləri onlara şamil edilməyəcək və həmin şəxslər artıq
inzibati müqavilə ilə işə götürüləcəklər”, - Tamar
Surmava bildirib.
İlkin struktur bölmələrinin rəhbərlərinin və onların müavinlərinin
dövlət məmuru statusundan məhrum edilməsi həm də onların bundan
sonra müddətsiz vəzifəyə təyin olunmayacağı anlamına gəlir. “Dövlət
Xidməti Haqqında” qanuna görə, bütün dövlət məmurları vəzifəyə
müddətsiz təyin olunurlar.
“Artıq bu dövlət məmurları konkret dövlət qurumunun
rəhbərinin səlahiyyət müddətinə təyin olunacaqlar. Bundan başqa,
həmin şəxslərin təyinatı müsabiqəsiz, şəxsi qərarla həyata
keçiriləcək və bu şəxslərin yalnız qurum rəhbərinin təşəbbüsü ilə
işdən azad edilməsi də mümkündür. Yəni, bu halda onların
müdafiələri minimuma endirilir ki, bu da öz növbəsində böyük
təhlükə yaradır, “Dövlət Xidməti Haqqında” qanunun məqsədinə zidd
müddəadır”, - Tamar Survmava bildirir.
Dövlət xidməti rəhbəri ilkin struktur bölmələrinin rəhbərini və ya
onun müavinini vəzifəsindən azad edərsə, işçilərə yalnız bir aylıq
əməkhaqqı veriləcək.
Yenidənqurma
Qanununun yeni redaksiyasında yenidənqurmanın əsasları
genişləndirilib, yenidənqurma zamanı dövlət məmurlarının vəzifədən
azad edilməsi asanlaşdırılıb, dövlət məmurunun bərabər vəzifəyə
keçirilməsi imkanları ləğv edilib, yenidənqurma müddətləri
qısaldılıb və dövlət məmurunun məhkəmə yolu ilə pozulan hüququnu
bərpa etməsi məhdudlaşdırılıb.
“Yeni redaksiya ilə yenidənqurma zamanı səyyarlıq
məsələsi istisna olunur. Yəni bu nə deməkdir ki, əgər konkret
qurumda ştatların ixtisar edilməsi nəzərdə tutulurdusa, belə olan
halda, ilk növbədə həmin qurumda digər vakant vəzifələr
axtarılmalı, ixtisar edilmiş kadrlar isə bu vakant vəzifələrə
keçirilməlidir. Yəni yenidənqurma prosesində səyyarlıq tamamilə
aradan qaldırılıb”.
Yenidənqurma yolu ilə işdən çıxarılan şəxs məhkəmədə əsassız olaraq
işdən çıxarıldığını sübut etdikdə ona cəmi 3 aylıq kompensasiya
ödəniləcək - köhnə varianta görə, məhkəmənin qərarı ilə qanunsuz
olaraq işdən çıxarılan şəxs sınaq müddətinin bütün maaşını
alırdı.
“Həmçinin məhkəmənin qərarından asılı olmayaraq
yenidənqurma əsasında işdən çıxarılan şəxs işə bərpa oluna bilməz.
Çünki qanunun özündə də yazılıb ki, bu şəxs işə bərpa oluna
bilməz”.
Qanunun köhnə redaksiyasına görə, yenidənqurmanın əvvəlində konkret
xidmət onun zəruri olduğunu və ixtisar ediləcək şəxslərin ədalətli
seçildiyini işin keyfiyyətinə görə və s. əsaslandırmalıdır. Məhkəmə
yenidənqurmanın qanunsuz olduğunu təsdiq etdikdə, işdən çıxarılan
şəxsə tam sınaq müddəti ilə kompensasiya ödənilməlidir - əgər iki
il işləməyibsə, iki illik əməkhaqqı; Eləcə də eyni işə qəbul
olunmalı və ya işə qayıtma qarşılığında kompensasiya almalıdır.
“Bu qanunda işdən çıxarılan şəxsin praktiki olaraq
hüquqsuz qaldığını dedikdə, onu nəzərdə tuturuq ki, yeni qanuna
görə, yenidənqurma zamanı işdən çıxarılan şəxsin işə qayıtması
məhdudlaşdırılıb, yəni o, işləməyəcək. Bundan əlavə, məhkəmədə
iddia qaldırıldıqda onun xeyrinə qərar çıxarılarsa, burada da
qanunverici məhkəmə təzminat məbləğini məhdudlaşdırıb və
kompensasiyanın yalnız 3 aylıq əməkhaqqı dəyərində veriləcəyi
müəyyən edilib”.
Tamar Surmavanın sözlərinə görə, qanunda edilən düzəlişlər
Konstitusiyaya ziddir, çünki Konstitusiya Məhkəməsi 2015-ci ildə 3
aylıq rəsmi işdən çıxma müavinətinin Konstitusiyaya zidd olduğunu
müzakirə edib.
“Dövlət Xidməti Haqqında" qanunun köhnə redaksiyasında
hələ 2013-cü ildə yeni redaksiyada olan narahatçılığa görə
kompensasiya ilə bağlı analoji qeyd var idi və sonra Konstitusiya
Məhkəməsi bunun birbaşa Konstitusiyaya, hüquqa zidd olduğunu
bildirdi. Yəni indiki qanunda artıq Konstitusiyaya zidd sayılan
norma növü tətbiq edilir”, - Tamar Survmava
bildirib.
“Gürcüstan Peşəkar İttifaqlar” Birliyi də tətbiq edilməsi
planlaşdırılan normaların Konstitusiyaya zidd olduğunu düşündüyü
üçün Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edib.
Məmurun qiymətləndirilməsi
“Dövlət xidməti haqqında” qanunun köhnə redaksiyasına görə, dövlət
məmurunun qiymətləndirilməsi ildə bir dəfə aparılırdı və dövlət
məmurunun işdən çıxarılması iki mənfi qiymətləndirmə ilə mümkün
olurdu. Qanunun yeni redaksiyasında dövlət məmurunun iki mənfi
qiymətləndirmə olduğu halda vəzifədən azad edilməsi imkanı qüvvədə
qalıb, lakin işçilərin qiymətləndirilməsi şərtləri dəyişdirilib -
yeni redaksiya ilə dövlət məmuru hər altı aydan bir
qiymətləndirilməlidir.
“Dövlət məmurunu birbaşa rəhbəri qiymətləndirir, lakin
qanunun yeni redaksiyasına görə, dövlət qurumunun rəhbəri məmurun
qiymətləndirməsini dəyişə bilər. Qurumun rəhbəri birbaşa rəhbərin
qiymətləndirməsindən sonra bir ay ərzində verilən qiymətləndirməni
dəyişdirmək səlahiyyətinə malikdir ki, bu da riskləri artırır.
İşçinin həyata keçirdiyi fəaliyyətlər ən yaxşı rəhbəri tərəfindən
bilinə bilər və onun rəhbəri birbaşa keçmiş dövrü tam
qiymətləndirmək üçün daha çox məlumata malikdir”, –
hüquqşünas bildirib.
Qanunun yeni redaksiyasına əsasən, dövlət məmurlarının qanuni
şəkildə işdən azad edilməsi üçün nəzərdə tutulan müddət azaldılıb.
Əgər köhnə redaksiyaya görə, vəzifəli şəxs ildə bir dəfə
qiymətləndirilirdisə və işdən azad olunmaq üçün iki ardıcıl
qeyri-qənaətbəxş qiymətləndirmə tələb olunurdusa, deməli, dövlət
məmurunun işdən çıxarılması üçün iki il vaxt lazım olurdusa, yeni
redaksiya ilə bu bir dəfəyə endirilib.
Hüquqşünas Tamar Surmavanın fikrincə, “Dövlət Xidməti Haqqında”
qanuna edilən dəyişikliklər dövlət məmurlarının vəziyyətini
pisləşdirir və onların peşəkarlığının inkişafına mane olur. Surmava
kimi, Vətəndaş Cəmiyyəti Fondunun hüquqşünası Saba Braçveli də
hesab edir ki, dövlət məmurları yeni qanuna əsasən indikindən daha
məhdud olacaq. Eyni zamanda Braçveli izah edir ki, “Dövlət Xidməti
Haqqında” qanunda düzəliş Gürcüstanın Avropa İttifaqı ilə
Assosiasiya sazişindən çıxmasıdır, çünki bu Avropa İttifaqının
normalarına ziddir.
Dövlət məmurlarının, xüsusən də özünüidarə orqanlarında
çalışanların əksəriyyəti sədaqətləri və hakim partiyadan qorxmaları
ilə seçilirlər. Tez-tez məmurların partiyanın müxtəlif
tədbirlərində iştirak etməyə və ya partiyayönümlü fikir bildirməyə
məcbur edilməsi halları olur. “Dövlət Xidməti Haqqında” yeni qanun
“Gürcü arzusu”-nun liderləri üçün arzuolunmaz dövlət məmurlarını
işdən çıxarmaq üçün daha yaxşı vasitə olacaq.
Parlament “Dövlət Xidməti Haqqında” qanuna dəyişikliklərlə yanaşı,
toplaşma və nümayiş hüququnu məhdudlaşdıran yeni qanunlar da qəbul
edib. Həmin qanunlara əsasən şəhərin görünüşünə ziyan vurmaq (bu
cür hərəkətlər divarlara etiraz yazılarının yazılması və s.) kimi
hallara görə cərimələr artırılıb. Buraya aksiya zamanı yolu
bağlamaq, avtomobillə aksiyaya gəlmək və s. də daxildir.
Prosessual olaraq, Parlamentin qəbul etdiyi qanun 7 gün ərzində
Prezidentə göndəriləcək, onun imzalaması üçün 10 gün vaxt var.
Prezident qanunu imzalamasa, Parlamentin sədri onu imzalayacaq və
bundan sonra qanun rəsmən qüvvəyə minəcək.
Gürcüstan Prezidenti Salome Zurabişvili oktyabrın 26-da keçirilmiş
Parlament seçkilərini və müvafiq olaraq həmin nəticələr əsasında
toplanmış Parlament seçkilərinin nəticələrini tanımır. O, həmçinin
“Gürcü arzusu” Parlamentinin qəbul etdiyi qanunları, o cümlədən
“Dövlət Xidməti Haqqında” qanunda dəyişiklikləri tənqid edib.
20 gündən artıqdır ki, Gürcüstan Parlamenti yaxınlığında
genişmiqyaslı, dinc aksiyalar keçirilir. Aksiya iştirakçılarının
əsas tələbi seçkilərin yenidən keçirilməsi, aksiyaların zorakılıqla
dağıdılması zamanı həbs olunan etirazçıların azad edilməsidir.