Մառնեուլցի Մարիամ Սամխարաձեի 5-ամյա որդու մոտ 2020 թվականի փետրվարին ախտորոշվել էր շաքարային դիաբետ։ Արդեն երկու տարի է, ինչ սննդի չափաբաժին պահելը, երեխայի արյան շաքարի մակարդակը վերահսկելը, ինսուլինի պաշարների հավաքումն ու փոքրիկի մշտական հսկողությունը դարձել են Մարիամի առօրյան։ Այնուամենայնիվ, շաքարային դիաբետով ախտորոշված երեխայի առողջ զարգացման համար շատ ավելի շատ ծառայություններ են անհրաժեշտ, որոնք ընտանիքի հնարավորություններից վեր են: Մարիամ Սամխարաձեն, ինչպես և մարզերում ապրող շաքարային դիաբետով հիվանդ երեխաների մյուս ծնողները, կարծում են, որ իրենց երեխաներին չեն տրամադրվում այն բոլոր ծառայությունները, որոնք անհրաժեշտ են հիվանդությունը վերահսկելու և առողջ կյանք վարելու համար։
Առաջին մտահոգություններից մեկը, այսպես կոչված, գլյուկոզայի անընդհատ մոնիտորինգն է, այսպես կոչված CGM համակարգ է, որի օգնությամբ 1-ին տիպի շաքարախտով երեխաներն այլևս ստիպված չեն լինում օրական մի քանի անգամ շաքարի մակարդակը չափել։

2022 թվականի հուլիսից Վրաստանի կառավարությունն առաջին անգամ ֆինանսավորեց գլյուկոզայի մշտական մոնիտորինգի համակարգը։ Մարիամը գնել է համակարգը մինչ այս ծրագրի գործարկումը և այժմ օգտագործում է Libre սարքը, սակայն կառավարությունը չի ֆինանսավորում այն։

Ըստ Զբաղված տարածքներից հարկադիր վերաբնակների, աշխատանքի, առողջապահության և սոցիալական պաշտպանության նախարարության, գնումների ընթացքում պարզվել է, որ ընթացիկ տարվա ընթացքում արտադրանք մատակարարելու հնարավորություն է ունեցել միայն մեկ արտադրող՝ «Medtronic Diabetes» ընկերությունը։ Շարունակական գլյուկոզայի մոնիտորինգի համակարգը սմարթֆոնների հետ համատեղելի սարք է, ինչը նշանակում է, որ այն կարող է հավաքել և պատկերացնել մոնիտորինգի տվյալները հեռախոսի հավելվածի միջոցով: Ինչ վերաբերում է «Libre»-ին, ապա այս գործիքն ունի և՛ ընդունիչի աջակցություն, ինչը նշանակում է, որ այն կարելի է կառավարել հատուկ սարքի միջոցով, և՛ սմարթֆոնի հավելվածի միջոցով։

«Ես չեմ կարող օգտագործել այն, ինչ ֆինանսավորել է պետությունը, քանի որ սովոր էի դրան (Libre) և շատ դժվար է անցնել նոր սարքավորումների, և մենք բազմաթիվ նամակներ գրեցինք ծնողներով՝ խնդրելով պետությանը բերել Libre ֆիրման, որը օգտագործվել է ամբողջ աշխարհում, բայց ցավոք չստացվեց »,- ասում է Մարիամը։

Մշտական մոնիտորինգի համակարգի ձեռքբերումը Մարիամին ամսական արժե 150 լարի, սակայն նա մտավախություն ունի, որ համակարգի նոր մոդելը, որը շուտով կփոխարինի հին մոդելներին, կարժենա 400 լարի։


Ինչպես Մարիամը, այնպես էլ «1-ին տիպի շաքարախտով հիվանդ ծնողներ» կազմակերպության ներկայացուցիչ Մացացո Ասաթիանին կարծում է, որ ծնողները պետք է հնարավորություն ունենան ընտրել մշտական մոնիտորինգի այն համակարգը, որն իրենց կարծիքով լավ է իրենց համար։ Ասաթիանին նշում է, որ ոչ բոլոր ծնողներն ունեն սմարթֆոն, հետևաբար չեն կարող օգտվել «Մեդիտրոնիկ» գլյուկոզայի շարունակական մոնիտորինգի համակարգից։

«Կարծիք կա, որ շաքարախտը հիվանդություն չէ և առողջ ապրելակերպ է։ Այսօր աշխարհն ունի բավարար տեխնիկական հնարավորություններ այս գաղափարն իրականություն դարձնելու համար։ CGM համակարգերի օգնությամբ հնարավոր է, որ շաքարախտը իսկապես առողջ ապրելակերպ է, այլ ոչ թե հիվանդություն, սակայն, ցավոք, Վրաստանում մենք չունենք այս բոլոր համակարգերը որոնք կան աշխարհում։ Ներկայում Վրաստանում գործող համակարգերը չեն արձագանքում այդ մարտահրավերներին և չունեն այն հնարավորությունները, որոնք վայելում են առաջադեմ երկրները»,- ասում է Մացացոն

2021 թվականի տվյալներով Քվեմո Քարթլիում շաքարային դիաբետով հիվանդ է 121 անչափահաս։ Ի տարբերություն Թբիլիսիի բնակիչների, Քվեմո Քարթլիում ապրող շաքարային դիաբետով երեխաներին հասանելի չեն որոշակի  վերականգնողական ծառայություններ։ Մարնեուլի քաղաքապետարանից միայն մեկ անգամ Մարիամը ստացել է 800 լարի օգնություն։ Մառնեուլիի քաղաքապետարանի սոցիալական ծրագրով քաղաքապետարանի տարածքում ապրող հաշմանդամ երեխաներին տարեկան տրվում է 800 լարի։ Տեղական սոցիալական ծրագրում նշված չեն ծառայությունները հատուկ շաքարախտով հիվանդ քաղաքացիների համար: Ռադիո «Մառնեուլի»-ին Մառնեուլիի քաղաքապետարանում հայտնեցին, որ այս փուլում աշխատանքներ են տարվում երեխաների համար սոցիալական հաղորդումներն ավելի խոցելի դարձնելու ուղղությամբ, իսկ շաքարային դիաբետով տառապող երեխաների համար հատուկ ծրագրի մշակումը օրակարգում չկա։

Մացացո Ասաթիանին մեզ հետ զրույցում նշեց, որ շաքարախտով հիվանդ երեխաների մեծ թվով ծնողներ Թբիլիսի են տեղափոխվում մարզերում ծառայությունների բացակայության պատճառով։

«Մարզերում հիմնականում էնդոկրինոլոգի ծառայություն չկա, հասանելի չէ հետազոտություններ, անալիզներ իրականացնելու համար։ Ծնողները հաճախ ստիպված են լինում Թբիլիսի գալ անալիզներ անելու և այլ ծառայություններ ստանալու համար, ինչը ծնողների համար բավականին դժվար է՝ հաշվի առնելով տարրական ճանապարհի արժեքը և այլ խոչընդոտները։ Ուստի մենք կցանկանայինք, որ Թբիլիսիի բնակիչներին  հասանելի  հնարավորությունները  լինեն մարզերում ապրող երեխաների  համար  ևս։ Թբիլիսիի քաղաքապետարանը ֆինանսավորում է մանկական առողջարանային վաուչեր, որը նշանակում է երեխաների արձակուրդ ամառվա ընթացքում, ցավոք, ոչ բոլոր մարզերն ունեն դա և շատ կարևոր է բոլոր երեխաների համար»։

Մացացո Ասաթիանին կարծում է, որ պետությունը պետք է ստեղծի 1-ին տիպի շաքարախտով հիվանդ երեխաների ծառայությունների ֆինանսավորման կենտրոնացված համակարգ, որպեսզի բնակության բնակության վայրի  խտրականություն չլինի։ Քաղաքապետարաններում շաքարային դիաբետով հիվանդ երեխաներին տարբեր ծառայությունների մատուցումը հիմնականում կախված է քաղաքապետարանի որոշումից։ Մացացոն հիշում է այն դեպքը, երբ մայրը դիմել է Մցխեթիի քաղաքապետարան՝ առողջարանային վաուչերային ֆինանսավորման համար, և քաղաքապետարանը բավարարել է ծնողի խնդրանքը, սակայն ասում է, որ սա եզակի դեպք է, և այլ քաղաքապետարաններում նման ծառայություն հնարավոր չէ ստանալ։

Քաղաքային ծառայությունների հետ մեկտեղ մարզերում մանկական էնդոկրինոլոգի ծառայություններ ստանալը գրեթե անհնար է։ Մանկական էնդոկրինոլոգները հետեւում են շաքարային դիաբետով հիվանդ երեխաների առողջական վիճակին, իսկ Վրաստանում նրանց թիվը բավականին ցածր է։


1-ին տիպի շաքարախտի ախտանշանները ներառում են ծարավն ու քաղցը, հաճախակի միզելը, ընդհանուր թուլությունը, քաշի կորուստը և տեսողության կորուստը: Մառնեուլիի «Geo-Hospitals»-ի մանկաբուժական բաժանմունքի վարիչի խոսքով՝ ծնողները պետք է ուշադրություն դարձնեն նշված ախտանիշներին և կասկածի դեպքում դիմեն բժշկի։

Հանրային առողջության և հիվանդությունների վերահսկման ազգային կենտրոնի հրապարակած տեղեկատվության համաձայն՝ շաքարախտի բուժումը կապված է բարձր ծախսերի հետ թե՛ հիվանդի, թե՛ նրա ընտանիքի համար։ Շատ երկրներում ինսուլինի ներարկումների և ամենօրյա մոնիտորինգի արժեքը հաճախ պահանջում է ընտանեկան բյուջեի գրեթե կեսը, իսկ շաքարախտի և դրա բարդությունների դեմ հիմնական դեղամիջոցների կանոնավոր օգտագործումը շատ ընտանիքների համար անհասանելի է:

Այս փուլում հայտնի չէ, թե Վրաստանում քանի մարդ է տառապում 1-ին տիպի շաքարախտով։ Անհայտ է նաեւ Մառնեուլիի մունիցիպալիտետում հիվանդների թիվը։ Այս վիճակագրությունը ոչ տեղական ինքնակառավարումն է հսկում, ոչ էլ տեղական հանրային առողջապահական կենտրոնը։

Մինչ այժմ շաքարախտով հիվանդ երեխաների ծնողներն ապարդյուն փորձել են, որ իրենց երեխաները ստանան այն ծառայությունները, որոնք ստանում են Թբիլիսիում ծնված կամ Թբիլիսի տեղափոխված երեխաները  և տեղական քաղաքապետարան ներդնել այն ծառայությունները, որոնք նշանակալի են շաքարախտով տառապող երեխաների զարգացման համար։
Դա ոչ առաջնահերթությունների ցանկում է, ոչ էլ պլանում։

"Ռադիո  Մառնեուլի"
Թարգմ․ ՝  Մարգարիտա  Միսկարյան