Mədəniyyət və media sahəsində müstəqil həmkarlar ittifaqları olan
“Qildia” şəffaflıq adı altında “Gürcü arzusunun” təşəbbüsü ilə
irəli sürülən qanun layihəsinin niyə “rus qanunu” olması ilə bağlı
ətraflı izahat dərc edib.
“Qildia”nın təhlilini dəyişməz olaraq təqdim edirik:
Qanun layihəsini təhlil etməzdən əvvəl, ilk növbədə, qeyri-hökumət
təşkilatının nə demək olduğunu xatırlamalıyıq. Hüquqi formada
qeyri-hökumət təşkilatı qeyri-kommersiya, sahibkarlıq fəaliyyəti
ilə məşğul olmayan hüquqi şəxsdir. Qeyri-kommersiya, qeyri-sahibkar
hüquqi şəxs Gürcüstanın istənilən vətəndaşı tərəfindən təsis edilə
bilər və bu təşkilat hüquqların müdafiəsi, həmkarlar ittifaqı,
mədəniyyət, idman, elmi-tədqiqat, təhsil, media və ya digər bir
sıra istiqamətlərdə ola bilər. Vətəndaşlar fədakar, humanist
məqsədlə konkret bir məsələ üzərində işləmək istədikdə belə bir
təşkilat yaradırlar. İnsanlar cəmiyyət üçün xeyirli bir şey
yaratmaq istəyəndə təşkilati forma deyilən formanı seçirlər. QHT -
Gürcüstanda 30 minə yaxın belə təşkilat qeydiyyatdan keçib ki,
onların da, yəqin ki, yalnız yarısı praktiki fəaliyyətdədir. Bu
fəal təşkilatların əksəriyyəti sadə vətəndaşların hüquqları və
həyatının yaxşılaşdırılması üçün çalışır.
Maddə 1 — Qanunun məqsədi
Qanun layihəsinin birinci maddəsində deyilir ki, qanunun məqsədi
maliyyələşmənin şəffaflığıdır ki, bu da özlüyündə manipulyasiya
xarakteri daşıyır. Əslində, Gürcüstanda artıq qrantların xaric
edilməsi qaydalarına, xərclərin və maliyyənin şəffaflığına xidmət
edən qanunvericilik mövcuddur. Məsələn: Gürcüstanın “Qrantlar
haqqında” Qanunu və Gürcüstanın Vergi Məcəlləsi, “Lobbiçilik
fəaliyyəti haqqında” qanun da var. Gürcüstanda bu qanunlar artıq
qüvvədədir, təşkilatlar artıq xərclərini qeydə alır və
bəyannamələri doldururlar, qrantların elan edilməsi və verilməsi
proseduru açıqdır və müqaviləyə tabedir. Gəlir xidməti və maliyyə
polisi maliyyə bəyannamələrinin faktiki gəlir və xərclərə uyğun
olub-olmamasını yoxlamaq səlahiyyətinə malikdir.
Əgər “Gürcü arzusu”nun əsl məqsədi şəffaflıq olsaydı, yuxarıda qeyd
olunan qanunlarda görünməz dəyişikliklər edər və bununla da əlavə
bəyannamə öhdəliyi yaradardı.
Maddə 2 — “Xarici dövlətin maraqlarını həyata keçirən təşkilat”
anlayışı.
Qanun layihəsinin 2-ci maddəsində təqvim ili ərzində əldə etdiyi
ümumi gəlirin 20 faizindən çoxunun mənbəyi xarici dövlət olan
istənilən kütləvi informasiya vasitəsi və qeyri-sahibkar hüquqi
şəxs “xarici dövlətin maraqlarını daşıyan təşkilat” kimi müəyyən
edilir. Əslində ölkədə fəaliyyət göstərən, büdcəsi beynəlxalq
maliyyənin 20%-dən çoxunu təşkil edən bütün qeyri-hökumət
təşkilatları bir növ “yeni reyestr”də qeydiyyatdan keçməlidir.
Qeydiyyata əsasən onlara “Xarici gücün maraqlarını daşıyan
təşkilat” etiketi “yapışdırılacaq”.
Təşkilatların bu cür "etiketlənməsi" bir neçə səbəbə görə cəmiyyətə
zərərlidir:
1. “Xarici dövlətin maraqlarını daşıyan təşkilat” bu kimi
fəaliyyəti mənfi təqdim edən termindir: işçilərin hüquqlarının,
gürcü təbiətinin, mədəni irsinin və s. müdafiəsi. Bu, onların
inamını azaldır və legitimliyini azaldır. Güvən bu təşkilatların
sahib olduğu yeganə şeydir. Məsələn, işçilərin hüquqlarını müdafiə
etməyə çalışan müstəqil həmkarlar ittifaqlarını götürək. Bu
təşkilatlara münasibətdə istər özəl biznes, istərsə də dövlət, bir
qayda olaraq, nüfuzdan salma və qaralama cəhdləri ilə seçilir.
Fəhlə təşkilatları onsuz da davamlı olaraq tanınmaq uğrunda
mübarizə aparır, onları “xarici dövlətin maraqlarının daşıyıcısı”
elan etmək fəhlə müqavimətini zəiflədəcək.
2. Rusiya təcrübəsi göstərir ki, ilk vaxtlar belə bir termin yalnız
kiçik qrupa və kiçik kateqoriyaya şamil edilirdisə, zaman keçdikcə
genişlənərək hamıya, o cümlədən ayrı-ayrı şəxslərə yayıldı, necə
ki, bu statusa malik olan subyektlərə münasibət sərtləşdirildi,
cinayət məsuliyyəti həm də dövlətə qarşı “fəaliyyətə görə
təxribatçı” olduğu üçün təsis edilib.
3. Qanun bütün təşkilatlara şamil edilir və heç bir məhdudiyyət
yoxdur, yəni axondroplaziyadan əziyyət çəkən uşaqların müalicəsi
üçün çalışmağınızdan, Qelati məbədini bərpa etməyinizdən və ya
seçkilərə nəzarət etməyinizdən asılı olmayaraq, qanun sizə
qeyd-şərtsiz olaraq “xarici dövlətin maraqlarını daşıyan təşkilat”
damğası vurur.
Maddə 3 — Xarici gücün tərifi
Qanun layihəsi ölkənin düşmənlərindən və strateji tərəfdaşlarından
alınan maliyyəni eyni bir sahəyə cəmləyir. Bundan əlavə, Rusiyadan
gələn maliyyə adətən qanuni deyil və bu qanunla əhatə oluna bilməz.
Müvafiq olaraq, qanun əsasən yalnız “xarici gücün maraqları”
termini ilə Qərbin maliyyələşdirilməsinə istinad edir.
Maddə 4 — Qeydiyyat və öhdəliklər
4-cü maddədə oxuyuruq: “Ədliyyə Nazirliyinin müvafiq səlahiyyətli
şəxsi qanunla müəyyən edilmiş qaydada zəruri məlumatları, o
cümlədən şəxsi məlumatları axtarmaq hüququna malikdir”, çünki
həmkarlar ittifaqının üzvü olan işçilər işəgötürən tərəfindən ona
qarşı ayrı-seçkilik tədbirlərinin görülməməsi üçün çox vaxt üzvlük
faktını gizlədirlər. Bu qorxu "Şəxsi Məlumatların Mühafizəsi"
qanunu ilə göstərilir, həmkarlar ittifaqına üzvlük xüsusi şəxsi
məlumat hesab olunur, yəni o, öz həssaslığı və açıqlanması
nəticəsində fiziki şəxsə dəymiş zərərin şiddəti ilə seçilir.
Həmkarlar ittifaqı təşkilatında çalışan şəxslərin və ya təşkilat
üzvlərinin şəxsi məlumatlarının ötürülməsi birləşmək azadlığının,
həmkarlar ittifaqı yaratmaq və üzvlüyün Konstitusiya ilə təmin
edilmiş əsas hüquqlarına xələl gətirir.
“Gürcü arzusu” tez-tez qeyd edir ki, qanun layihəsində “xarici
dövlətin maraqlarını çatdıran təşkilat” kimi qeydiyyatdan keçmiş
şəxsin fəaliyyətinin ləğvi nəzərdə tutulmur. Məsələ burasındadır
ki, özünə hörmət edən insan bu alçaldıcı, təhqiredici, insanlıqdan
kənarlaşdıran etiketdən yapışmağa razı olmaz. Artıq Parlamentin
Hüquq komitəsində qanun layihəsinin müzakirəsi zamanı qeyri-hökumət
təşkilatlarının rəhbərləri qeydiyyatdan imtina edəcəkləri barədə
bəyanatlar veriblər. Könüllü qeydiyyatdan imtina edildikdə, qanun
layihəsində məcburi qeydiyyat nəzərdə tutulur. Bu o deməkdir ki,
belə QHT-lər ya fəaliyyətini dayandırmalı, ya da bu etiket altında
fəaliyyətlərini davam etdirməlidirlər. Artıq verilən açıqlamalar
onların fəaliyyətini dayandıracaqlarını və etiketə yapışmayacağını
göstərir. Qanun dolayısı ilə, sanki qeyri-müəyyən bir məqsəd
olmadan, konstitusiyada göstərilən məqsədlərə çatmaq üçün
həmvətənlərinin həyatını yaxşılaşdırmaq üçün yorulmadan çalışan
təşkilatların birləşmək azadlığını nəinki məhdudlaşdırır, hətta
ləğv edir.
Maddə 6 — İllik maliyyə bəyannaməsi
Qeyri-hökumət təşkilatları artıq bu maddənin irəli sürdüyü öhdəliyə
əməl edirlər, lakin bu şəffaflığı təmin edəcək maddədirsə, onda bu
maddə birbaşa Gürcüstanın “Qrantlar haqqında” Qanununda yer ala
bilərdi.
Maddə 8 - Dinləmə
Hər hansı şəxs tərəfindən Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edilən və
xarici dövlətin maraqlarını həyata keçirən konkret təşkilata lazımi
istinadı ehtiva edən hər hansı yazılı bəyanat telefon dinləməsi
kimi təsnif edilir və bunun əsasında təşkilat agent elan ediləcək.
Dinləmə institutu həm Rusiyada qəbul edilən qanunda, həm də “Gürcü
arzusunun” təşəbbüsü ilə hazırlanan qanun layihəsində var.
Qanun layihəsində hər hansı bir şəxsin Ədliyyə Nazirliyinə verdiyi
məlumatlar əsasında “tabe olmayan” qurumun yoxlanılması da nəzərdə
tutulub. Bu, konstitusion mülkiyyət hüquqlarına və ədalətli
inzibati icraata, habelə qanunun aliliyi prinsiplərinə ziddir.
Gürcüstan qanunvericiliyinə görə, məhkəmə qərarı və ya
əsaslandırılmış şübhə standartı (bu, sübutların mövcudluğunu
nəzərdə tutur) əsasında təcili zərurət olmadan fiziki şəxsin
əmlakına daxil olmaq qadağandır. Hətta təcili giriş 48 saat ərzində
məhkəmə tərəfindən tanınmalıdır. Qanun layihəsi Ədliyyə Nazirliyinə
heç bir məhkəmə qərarı və sübutu olmadan, hər hansı şəxsin
“xəbərdarlığı”na əsaslanaraq, “xarici dövlətin maraqlarını daşıyan
özəl təşkilatda” faktiki axtarış və reyd keçirmək səlahiyyəti
verir.
Konstitusiya ilə ziddiyyət
Ən əsası isə sözügedən qanun layihəsi Gürcüstan Konstitusiyasının
78-ci maddəsinə ziddir: “Konstitusiya orqanları Gürcüstanın Avropa
İttifaqına və Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatına tam
inteqrasiyasını təmin etmək üçün öz səlahiyyətləri daxilində bütün
tədbirləri görməlidir”.
Nəticə
Abxaziya, Gürcüstan və Qırğızıstanda eyni vaxtda analoji qanun
layihəsinin irəli sürülməsi həyəcanverici haldır, proses Peskov və
Duqin tərəfindən müsbət qarşılanır. Prosesin Rusiyadan aparılmasına
əsaslı şübhələr var. Rusiyada belə bir qanun 2012-ci ildə qəbul
edilib və sonradan fərqli fikir və azad medianı tamamilə
sıxışdırmaq üçün genişləndirilib. Aydındır ki, Gürcüstanın
avrointeqrasiya prosesinə mane olmaq yalnız Rusiyanın marağındadır.
Son günlər bir sıra Rusiya vətəndaşları öz təcrübələrini bölüşüblər
ki, hətta bu qanun layihəsi üçün hazırlanan təbliğat da 2012-ci
ildə Rusiyada baş verən proseslərin surətidir.
Ona görə də bu qanun “rus qanunudur” və ölkənin Avropaya doğru
getməsinə mane olur!!!
“Qildia” Parlamenti ikinci oxunuşda ikinci təşəbbüsü irəli sürülmüş
“Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun layihəsini
dəstəkləməməyə çağırır!!!
“Gürcü Arzusu” bir daha “Rusiya qanununu” qəbul etməyi
planlaşdırır. Həmin qanun 2023-cü ilin mart ayında kütləvi
etirazlar nəticəsində geri çəkilmişdi. “Gürcü Arzusu” ötən il vəd
vermişdi ki, “Rusiya qanunu” Parlamentə qaytarmayacaqlar. Amma vədi
pozublar. “Gürcü Arzusu” qanun layihəsinin ilkin formasından yalnız
“agent” sözünü çıxarıb və onu xarici maraqların daşıyıcısı ilə əvəz
edib.
Qanuna görə, gəlirinin 20%-dən artığı xaricdən əldə olunan bütün
QHT və media təşkilatlar xarici qüvvələrin maraq daşıyıcısı hesab
olunurlar. Dövlət bu təşkilatların fəaliyyətini və məqsədlərini
araşdırmayacaq, onların hamısına xarici qüvvələrin maraq daşıyıcısı
adını verəcək.
Qanun sivil ölkələrdə olduğu kimi düşmən əhval-ruhiyyəli ölkələrdən
gələn maliyyəyə deyil, Avropa və Amerikadan gələn maliyyəyə
istiqamətlənib.
Qanunun irəli sürülməsinə görə, Avropa İttifaqı üzvləri və
Gürcüstanın dost ölkə liderləri öz təəccüblərini bildiriblər,
Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi isə “Gürcü Arzusu”-nun qanununu
bəyənib.