Marneuli bələdiyyəsnin 65 qeyri-gürcüdilli məktəbində tarix dərslikləri yenilənib. Dərslikdə tədris proqramının bir neçə başlığı Gürcüstanın yaxın tarixinə, həmçinin, Abxaziya müharibəsi, Cənubi Osetiya/Tsxinvali regionu münaqişələrinə həsr olunub.

Fənn mütəxəssisləri deyirlər ki, bu mühüm dəyişiklikdir, çünki Gürcüstanın yaxın tarixinin öyrənilməsinə daha çox diqqət ayrılır.

Mövzu niyə mühümdür?

Marneuli bələdiyyəsnin qeyri-gürcüdilli məktəblərində Gürcüstanın yaxın tarixində baş vermiş münaqişələr demək olar tədris olunmurdu və şagirdlər Azərbaycan və Ermənistan arasındakı münaqişə haqqında Abxaziya və Tsxinvalidən daha çox bilirdilər.

Problem nədir?

• Dərsliklər təkmilləşdirildi, metodologiya olduğu kimi qalır
• Pedaqoqlar hazırlanmır
• Dil baryeri

Naşir Orduxanov məktəbi 2015-ci ildə Bolnisi bələdiyyəsində bitirib, o zaman Gürcüstanın yaxın tarixi haqqında yuxarı sinif kitablarında demək olar, heç nə yazılmamışdı.

“2008-ci ilin aqvust müharibəsi haqqında tələbə olduğum zaman təəssüratlarım yarandı”, – Naşir deyir.

“Bizim regionda adamlardan Noe Jordaniyanın kim olduğunu soruşaq. Yəqin 99% bilmir. Müvafiq olaraq, yaxşı görünür ki, təhsil sistemimizdə problem var. Mənim yadımdadır, beşinci sinifdə Gürcüstan tarixi kitabımız var idi, kitab məlumat baxımından həqiqətən yaxşı idi, amma yuxarı sinif kitablarında mühüm heç nə yazılmamışdı”.

Naşir hesab edir ki, Gürcüstanın yaxın tarixi haqqında məlumatın olmaması həm də dil baryeri problemidir, – ona görə də şagirdlərə qonşu ölkənin münaqişələri öz ölkəsindən daha yaxındır.

“Hərdən deyirik, niyə məhz həmişə Abxaziyadan deyil, Qarabağ müharibəsindən danışırlar. Ona görə ki, gürcü dilini bilməyən adamlar xarici, Azərbaycan kanallarına baxırlar və orada, aydındır ki, Qarabağ müharibəsini eşidirlər. Abxaziya haqqında ümumiyyətlə dialoq yoxdur. Yenə məktəblərə aksent etməliyik ki, məktəblərdə ətraflı məlumat olsun, Gürcüstanın yaxın tarixi, həmçinin qeyri-gürcüdilli məktəblər üçün əlçatan olmalıdır”.

Mansur Nəsibov məktəbi Marneuli rayonun Mollaoğlu kəndində bitirib. O, şagirdlik dövründə Gürcüstanın yaxın tarixinin dərindən izah olunmadığını deyir.


Mansur Nəsibovla eyni kənddə yaşayan və həmin məktəbi bitirən Gülçin İsmayılova orta təhsilini 2022-ci ilə bitirib. Onun sözlərinə görə, tarix dərsliklərində Abxaziya və Cənubi Osetiya ilə bağlı məlumatlar olmayıb.


Turqay Dəmirçəlov 3 il əvvəl Marneuli bələdiyyəsinin Xuldərə kənd orta məktəbini bitirib. O, bildirir ki, Gürcüstanın yaxın tarixi haqda məlumatları onlar əsasən məktəbi bitirdikdən sonra qeyri formal təhsil sayəsində öyrəniblər.


Bu problemlər sərhədyanı kəndlərdə daha çox hiss olunur. Bunların hamısını şagirdlərin dövlətçilik düşüncəsinin qayğısına qalan pedaqoqlar görürlər və öz fənlərindən əlavə şagirdlərə Gürcüstan tarixi kimi mühüm mövzular haqqında danışmağa çalışırlar.

Təcrübələrini bölüşmək üçün iki pedaqoqla danışdıq. Onlar kimliklərinin açıqlanmasını istəmədilər, çünki “problemlərinin yaranmasını istəmirlər”.

“Təəccüb içindəyəm. Bilmirəm, uşaqlar tarixi öyrənmirlər, müəllimlər öyrətmirlər, ya da ümumiyyətlə kitablar yoxdur?”, – İamze müəllim bildirir (ad şərtidir), o, 6 ildir Marneulidə gürcü dilini tədris edir.

“İlk gündən soruşanda uşaqlar Abxaziya müharibəsi haqqında heç nə bilmirdilər. Hər il təkrar etməli oluram ki, Abxaziya bizim ərazimiz idi”.

Marneuli məktəblərindən birinin pedaqoqu Qiorqi (ad şərtidir) də eyni şeyi deyir. O, Marneuliyə gürcü dili tədris proqramı ilə gəlib və çalışır ki, dövlət dilindən başqa şagirdlərə Gürcüstan tarixi haqqında da məlumat versin.

“Düzünü desəm, bu vəziyyət (qonşu ölkənin münaqişələrinin öz ölkəndən daha yaxın olması) yalnız şagirdlərdə deyil, əhalidə də müşahidə olunur. Biz, gürcü dili müəllimləri əksər hallarda çalışırıq, 27 sentyabr tarixində – Abxaziyanın süquta uğradığı gün tədbir keçiririk, 8 avqust haqqında da danışırıq. Bundan əlavə, mənim özümün şagirdlərim tarix müsabiqəsinə qoşulmuşdular. Deyə bilmərəm ki, yaxşı nəticəmiz var idi, amma irəli atılmış addım idi, şagirdlər Gürcüstan tarixi ilə maraqlanırdılar”.

Yeni dərsliyin həmmüəlliflərindən tarixçi Temur Şalamberidze bildirir ki, əsas problem müəllimlərin kompetensiyasıdır. O, Marneuli bələdiyyəsnin Görarxı kəndində tarix dərsi keçir. Yeni dərsliyin müəlliflərindən biridir. O, bildirir ki, köhnə kitablarda Gürcüstanın yaxın tarixinin tədrisinə sonuncu başlıqlar həsr edilirdi , buna görə də pedaqoqlar əksər hallarda proqramı mənimsəyə bilmirdilər, ancaq müəllimlərin kompetensiyasını diqqətə yetirən problemdən qaçmamalıyıq.

Temur Şalamberidze bildirir ki, Kvemo Kartlidəki etnik erməni və azərbaycanlı şagirdlərin oxuduğu eyni məktəbdə tarixin düzgün tədris edilməsi xüsusilə mühümdür.

“Etnik erməni və azərbaycanlı uşaqların bir sinifdə oxuduğu kəndlərdə vahid identliyin formalaşması xüsusilə vacibdir. Müvafiq olaraq, müəllimlərin kompetensiyasının yüksəldilməsinin vacib olması mövzusuna qayıdırıq və eləcə də təcrübə üçün mübadilə proqramları olmalıdır”.

Tarixçi düşünür ki, problemin həlli yollarından biri pedaqoqların hazırlanması və yeni metodologiyaların mübadiləsidir.

Müəllimlərin hazırlığı üzərində işləyən təşkilatlardan biri Qafqaz Evidir. Təşkilatın Sülh Proqramının rəhbəri Vano Abramişvili deyir ki, onların layihələri çərçivəsində də qeyri-formal yol ilə şagirdlərin və müəllimlərin tarix üzrə hazırlanmasına çalışırlar.

“Aydındır ki, müəllimlərin bu məsələləri necə öyrədə biləcəkləri ilə bağlı kompetensiyası və metodologiyası baxımndan böyük problem var. Elə məlumat versinlər ki, bu münaqişə daha pis çıxmasın və şagirdlərə özlərinin nəticə çıxarmalarına, yaxud sual vermələrinə şərait yaratsın”, – Abramişvili bildirib.

“Qafqaz Evinin” 2021-ci il araşdırmasına görə, etnik gürcü gənclər Abxaziya və Tsxinvali regionunda mövcud münaqişələrə etnik olaraq erməni və azərbaycanlı həmyaşıdlarına nisbətən demək olar ki, 2 dəfə çox maraq göstərirlər.

"Etnik azlıq nümayəndələri onları münaqişə, ümumi dövlət problemi kimi qəbul etmirlər", – Qafqaz Evinin Sülh Proqramının rəhbəri bildirir.

Vano Abramaşvilinin sözlərinə görə, onların təşkilatı gələcəkdə Marneulidə etnik azlıqlarla münaqişələr üzrə fəal işləməyi planlaşdırır. Onlar qeyri-formal təhsilin formal təhsillə əvəz olunmasını istəyirlər. Məhz bu məqsədlə onlar Gürcüstanın Təhsil Nazirliyi və Parlamentin Təhsil Komitəsi ilə birlikdə münaqişələr mövzusunun məktəblərdə necə dərindən tədris olunacağına dair plan hazırlayırlar.

Məktəblərdə müəllim hazırlığı və Gürcüstanın ən yaxın tarixinin dərindən tədrisi tətbiq olunana qədər elə bir vəziyyət yaranıb ki, etnik azlıqları təmsil edən gənclərin bir qismi Gürcüstanın yaxın tarixi haqqında məlumatları sinifdən kənarda öyrənir. Tədqiqat və məlumatlandırma kampaniyalarının olmaması səbəbindən etnik azlıqların məskunlaşdığı bölgələrdə yaşayan gənclərin Rusiyanın Gürcüstan ərazisində apardığı müharibələr haqqında məlumatları nə dərəcədə dərindən bilməsi naməlum olaraq qalır.