Fevralın 21-i bütün dünyada Beynəlxalq Ana Dili Günü kimi qeyd olunur. Dil hər bir millətin maddi və mənəvi irsini qoruyan və inkişaf etdirən ən mühüm və ən güclü vasitədir.

Marneulidə və ümumiyyətlə Kvemo Kartli regionunda etnik azlıqların məskunlaşdığı kəndlərdə məktəblər ana dilində fəaliyyət göstərir. 75 illik Sovet dövrü zamanı Gürcüstanda və bütün sovetləşdirilmiş ölkələrdə əsas dil rus dili idi. Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Gürcüstanda yenə də rus məktəblərində təhsil alan nəsil var idi.

2000-ci illərdən gürcü dilini öyrənmək ehtiyacı yarandı və azərbaycanlı uşaqlar kütləvi şəkildə gürcü məktəblərinə getdilər. Bu halda ana dili olan Azərbaycan dili ilə bağlı nə baş verir? Bu gün ana dilini hansı səviyyədə bilirik? Biz bu məsələlərlə bağlı “Gürcüstan” qəzetinin redaktoru Binnət Əli oğlu Məmmədov və professor Mahmud Kamaloğlu ilə söhbət etdik.

Binnət Əlioğlunun sözlərinə görə, dil hər bir insanın milli varlığının və milli kimliyinin təsdiqidir. Əməkdar jurnalist deyir ki, dilin dövlət statusuna yüksəlməsi hər kəsə, hər bir millətə müyəssər olmur.

“Onun uğrunda mübarizə aparmaq, onu yaşatmaq hər bir millətin nümayəndəsinin şərəfli və insanlıq borcudur. Milli kimliyinin saxlamaq naminə atdığı addımlardır. Dilin qorumağın müxtəlif yolları var. Əgər bu dil dövlət statusuna yüksəlibsə, bu onun ən yüksək zirvəsi sayıla bilər. Bu o deməkdir ki, dövlət artıq öz dilinin sahibidir. Bunu qorumağın və yaşatmağın müəyyən yollarından biri yazarların, qələm sahiblərinin boynuna düşən bir yükdür. Həmin qələm adamları müxtəlif sahələrdə əsərlər yazmaqla onu daha da zənginləşdirirlər. Azərbaycan dili bizim qələm sahiblərinin sayəsində ən zəngin dillər siyahısına daxil olub”.

Binnət Əlioğlunun dediyinə görə, biz dilimizi ana dili adlandırırıq. Buna görə də, anamızın yaşamağını istəyiriksə dilimizi zənginləşdirməliyik.

“Anamızın yaşamağını istəyiriksə onun dilində, onun söylədiyi nağıllardır, bayatılardır, oxşamalardır, əzizləmələrdir və s. biz hökmən bu dili təkcə danışıq dili formasında yox, tarixi bir ənənəyə söykənərək onu daha da zənginləşdirməliyik. Dilin zənginləşməsində elm və texnikanın özünün də böyük təsiri var. Yeni yaranan sözlərin öz dilimizə gətirmək, xalqın ruhuna uyğunlaşdırmaq həmin ziyalıların, həm də bizim borcumuzdur və vəzifəmizdir. Çalışıb yad təsirlərdən də onu qorumaq lazımdır”.

Əməkdar jurnalistin sözlərinə görə, hər şeyi məktəbin boynuna atmaq da düz deyil. Hər bir insanın dilə qarşı sevgisi olmalıdır.

“Mən elə başa düşürəm ki, hər şeyi məktəbin boynuna atmaq da düz deyil. Məsələn, bəzi insanları deyirəm. Tutaq ki, Azərbaycanda doğulmayıb. Ana dilini də bilmir. Gedib düşüb Amerikaya, Kanadaya. Amma onun içində milli təəssübkeşlik olmalıdır. Öz dilinə qarşı sevgi olmalıdır. O, internetdən də o şeyləri öyrənə bilər və ya müxtəlif kurslara da gedə bilər. Sadəcə içində tərpəniş olmalıdır. Dilə qarşı sevgisi olmalıdır. Özünün milli kimliyinə qarşı həssaslığı olmalıdır”.

MarneuliFM · Gürcüstanın Əməkdar Jurnalisti Binnət Əlioğlu

Professor Mahmud Kamaloğlu “Marneuli” radiosu ilə söhbəti zamanı bildirdi ki, sovetlər birliyi dönəmində əsasən ana dili, ədəbi dil məktəblərdə öyrədilirdi.

“Dövri mətbuatda ədəbi dildən kənara çıxılmırdı. Amma çox təəssüflər olsun ki, sovetlər birliyi dağıldıqdan sonra bizim ədəbi dilimiz də, elə bizim ana dilimiz də, demək olar ki, artıq öz yolundan çıxıb. Onun da əsas səbəbi nədir? Bunun əsas başlıca səbəbi sosial medialarda istənilən şəxs, istənilən sözü, istədiyi şəkildə yazır. Sosial media da ədəbi dildə olmalıdır. Artıq bu məktəblərə də keçib. Məktəblərdə də həmin şey var. Deməli artıq orda nə böyük hərf var, nə kiçik hərf var, nə durğu işarələri var. Kim nə istəyir, hansı şəkildə istəyir, yazır. Bugünkü camaatın çoxu bunu ədəbi dil kimi qəbul edir. Əslində bu ədəbi dil deyil. Bizim ədəbi dilimizə uyğun olmayan, bizim dilimizdə işlənməyən sözləri gətirirlər. Rus dilində işlənən sözləri gətirirlər. Hansı ki, bu bizim ədəbi dilimizdə yoxdur”.

Professor qeyd edir ki, sosial mediaya da məktəb kimi diqqət etmək lazımdır. O, qeyd edir ki, əvvəllər məktəblərdə yazı işləri var idi. Onları da müəllimlər yoxlayaraq qiymət verirdi.

“Artıq bunların çoxu da ləğv olunub. Heç olmasa müəllimlər dəftərləri yoxlayırdı. İmla, inşa yazırdılar. Çox məktəblərdə bu sıfır səviyyəsindədir. Ədəbi dilimizin qarşısını almaq artıq qeyri mümkündür. Artıq bugünkü dövrün mətbuatında ədəbi dilimizin normalarından istifadə etmirlər. Bu da bizim ədəbi dilimizi uçuruma aparır. Artıq pozulubdur. Ədəbi dil normalarından nə məktəblər, nə media, nə sosial media, nə də ki, qəzetlər istifadə edir. Kim hansı şəkildə istəyir, onu da yazır. Əslində bu sosial mediadan istifadə edən gənc nəslə də təsir edir. Onlar deyirlər ki, mən dünən bunu sosial mediada oxudum, belə yazılmışdı. Daha onu başa salmaq olmur ki, bu ədəbi dilin normasını, qaydasını pozubdur”.

Mahmud Kamaloğlunun sözlərinə görə, bizim dilimizin başqa dillərdən fərqli öz qrammatikası var və biz də o qrammatikaya düzgün riayət etməliyik.

“Bugünkü gün ədəbi dilimiz demək olar ki, hər tərəfdən dağıdılıb. Adicə bir nəfər götürüb bir kitab poema yazır, biri isə bir səhifəlik poema yazır. Bunun ədəbi dildə, bədii ədəbiyyatda da özünün qaydaları var. Şeir nədir? Şeir niyə bir bənddir? Niyə beş bənddir? Poema, hekayə, esse, roman nədir? Bu gün bunları bilməyən, yerindən qalxan kim nə istəyir, yazır. Bu da bizim ədəbi dilimizə təsir edir. Ədəbi dilimiz demək olar ki, yox olmaq ərəfəsindədir. Mən arzu edirəm ki, bunun üzərinə məktəblərdə düşmək lazımdır. Əsasən müəllimlərdən asılıdır. Ədəbi dilin normaları Azərbaycanda var. Bu Gürcüstanda demək olar ki, yoxdur. Burda savadlı insanlarımız, ziyallılarımız var. Onların yazısında bunlara əməl edilir. Qalanlarının hamısı isə ədəbi normalarını pozur”.

MarneuliFM · Professor Mahmud Kamaloğlu

Qeyd edək ki, fevralın 21-i bütün dünyada Beynəlxalq Ana Dili Günü kimi qeyd olunur. 1999-cu ilin noyabrında Banqladeş səfirinin təşəbbüsü ilə UNESCO tərəfindən fevralın 21-i Beynəlxalq Ana Dili Günü elan edilib.

Beynəlxalq Ana Dili Günü 1952-ci il fevralın 21-də Banqladeşin Benqal şəhərində öz ana dilinin rəsmi dil olması uğrunda mübarizə aparan 4 tələbənin öldürülməsi hadisəsini bir daha insanların xatirəsində canlandırır.